Dynamiczny i ciągle rozwijający się świat kryptowalut fascynuje coraz więcej osób. Chociaż wielu kojarzy je głównie z Bitcoinem, rynek ten jest znacznie bardziej zróżnicowany. Istnieją tysiące walut cyfrowych, z których każda ma unikalne zastosowanie i technologię. Zrozumienie, czym różnią się od siebie poszczególne rodzaje kryptowalut, to pierwszy i kluczowy krok dla każdego, kto chce zacząć inwestować lub po prostu lepiej zrozumieć ten cyfrowy ekosystem.
W tym przewodniku:
Czym różnią się kryptowaluty i tokeny?
Choć terminy te często bywają używane zamiennie, nie oznaczają tego samego. Zrozumienie różnicy między kryptowalutami (coins) a tokenami jest kluczowe dla właściwej nawigacji po cyfrowym rynku.
Kryptowaluty (Coins) vs. Tokeny
Kryptowaluty (coins) to cyfrowe aktywa, które działają na swoim własnym, niezależnym blockchainie. Są one zaprojektowane przede wszystkim jako środek wymiany, podobnie jak tradycyjne waluty. Posiadają własną sieć, która służy do zabezpieczania transakcji i utrzymywania konsensusu. Przykłady kryptowalut:
Bitcoin (BTC) – Najstarsza i najbardziej znana kryptowaluta, działająca na własnym blockchainie Bitcoina.
Ethereum (ETH) – Chociaż Ethereum jest platformą dla wielu tokenów, sama waluta ETH jest coinem na swoim własnym łańcuchu.
Litecoin (LTC) – Często nazywany cyfrowym srebrem, również ma swój własny blockchain.
Tokeny to natomiast cyfrowe aktywa, które są budowane na istniejącym już blockchainie innej kryptowaluty, najczęściej Ethereum. Nie posiadają one własnego, niezależnego łańcucha bloków. Tworzone są za pomocą smart kontraktów, które określają ich zasady działania, cel i funkcjonalność. Przykłady tokenów:
Chainlink (LINK) – Token stworzony na blockchainie Ethereum, który służy do łączenia smart kontraktów z danymi ze świata rzeczywistego.
Uniswap (UNI) – Token zarządzania, który działa na Ethereum i daje posiadaczom prawo do głosowania nad rozwojem protokołu.
Tether (USDT) – Stablecoin zbudowany na różnych blockchainach, w tym na Ethereum, który utrzymuje stałą wartość 1 USD.
Główne rodzaje kryptowalut
Rynek kryptowalut ewoluuje w oszałamiającym tempie, a wraz z nim pojawiają się nowe kategorie aktywów. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich.
Kryptowaluty transakcyjne
Te kryptowaluty zostały zaprojektowane przede wszystkim do celów płatniczych i transferu wartości. Ich głównym celem jest pełnienie funkcji pieniądza.
Bitcoin (BTC) – Został stworzony jako „elektroniczny system gotówkowy peer-to-peer”. Jego podstawową funkcją jest przechowywanie wartości i dokonywanie transakcji.
Litecoin (LTC) – Wprowadzony jako szybsza i lżejsza alternatywa dla Bitcoina, oferuje krótszy czas bloków i niższe opłaty transakcyjne.
Stablecoiny
Stablecoiny to specjalny rodzaj kryptowalut, których wartość jest powiązana z tradycyjnymi aktywami, takimi jak dolar amerykański (USD) czy euro (EUR), lub z innymi surowcami, np. złotem. Ich głównym celem jest zapewnienie stabilności cenowej na niestabilnym rynku kryptowalut.
Tether (USDT) – Największy stablecoin, powiązany z kursem dolara amerykańskiego.
USDC (USD Coin) – Kolejny popularny stablecoin, również powiązany z USD, często postrzegany jako bardziej przejrzysty pod względem rezerw.
Dai (DAI) – Zdecentralizowany stablecoin, którego stabilność jest utrzymywana przez smart kontrakty i zabezpieczenia w innych kryptowalutach
Altcoiny
Termin „altcoin” (od alternative coin) odnosi się do wszystkich kryptowalut poza Bitcoinem. Stanowią one zdecydowaną większość rynku i często wprowadzają nowe funkcje, technologie lub modele biznesowe, których Bitcoin nie posiada.
Ethereum (ETH) – To znacznie więcej niż tylko waluta. Jest to platforma dla smart kontraktów i zdecentralizowanych aplikacji (DeFi).
Cardano (ADA) – Platforma blockchain, która stawia na naukowy i badawczy proces rozwoju, mający na celu stworzenie skalowalnego i bezpiecznego ekosystemu.
Solana (SOL) – Znana z bardzo wysokiej przepustowości i niskich opłat transakcyjnych, co czyni ją konkurentem dla Ethereum.
Monety prywatności
Są to kryptowaluty, które kładą szczególny nacisk na anonimowość i prywatność transakcji. Ukrywają one tożsamość nadawcy i odbiorcy, a także kwotę transakcji.
Monero (XMR) – Używa zaawansowanych technik kryptograficznych, aby transakcje były niemożliwe do śledzenia.
Dash (DASH) – Oferuje funkcję PrivateSend, która zaciemnia historię transakcji, chociaż nie jest ona tak wszechstronna jak w Monero.
Tokeny użytkowe
Tokeny użytkowe (utility tokens) zapewniają posiadaczowi dostęp do określonej usługi, produktu lub funkcji w ekosystemie danego projektu. Nie służą jako instrumenty inwestycyjne, ale jako klucz do korzystania z platformy.
Binance Coin (BNB) – Używany do płacenia za opłaty transakcyjne na giełdzie Binance, a także do uzyskiwania dostępu do dodatkowych funkcji.
Chainlink (LINK) – Służy do opłacania usług dostarczania danych off-chain do smart kontraktów.
Tokeny zarządzania
Dają posiadaczom prawo do głosowania w sprawach dotyczących rozwoju protokołu DeFi lub innych zdecentralizowanych projektów. Posiadacze tych tokenów mają realny wpływ na przyszłość platformy.
Uniswap (UNI) – Token zarządzania dla zdecentralizowanej giełdy Uniswap.
MakerDAO (MKR) – Uprawnia do głosowania w sprawach dotyczących protokołu Maker i stablecoina Dai.
Niewymienialne tokeny (NFT)
NFT to unikalne cyfrowe aktywa, które reprezentują własność nad danym przedmiotem, najczęściej cyfrowym (np. obraz, film, gra wideo). Każdy NFT ma swój niepowtarzalny identyfikator, co czyni go jedynym w swoim rodzaju.
CryptoPunks – Jedne z pierwszych i najbardziej znanych projektów NFT.
Bored Ape Yacht Club (BAYC) – Kolekcja NFT, która stała się symbolem statusu i przynależności do społeczności.
Memecoiny
Memecoiny to kryptowaluty, które powstały jako żart lub odniesienie do popularnego mema internetowego. Choć często nie mają realnego zastosowania, ich popularność jest napędzana przez społeczność i spekulacyjny handel.
Dogecoin (DOGE) – Stworzony jako parodia kryptowalut, zyskał ogromną popularność dzięki wsparciu celebrytów.
Shiba Inu (SHIB) – Kolejny memecoin, który czerpie inspirację z Dogecoina.
Podział ze względu na technologię
Mechanizm konsensusu to sposób, w jaki sieć blockchain dochodzi do porozumienia w sprawie ważności transakcji i dodawania nowych bloków. Dwa najpopularniejsze to Proof of Work i Proof of Stake.
Proof of Work vs. Proof of Stake
Te kryptowaluty zostały zaprojektowane przede wszystkim do celów płatniczych i transferu wartości. Ich głównym celem jest pełnienie funkcji pieniądza.
Proof of Work (PoW) – Jest to mechanizm, w którym górnicy (miners) rywalizują ze sobą, aby rozwiązać złożone problemy matematyczne. Ten, który zrobi to pierwszy, ma prawo dodać nowy blok i otrzymać nagrodę w postaci monet. Jest to energochłonne, ale bardzo bezpieczne. Przykładem jest Bitcoin.
Proof of Stake (PoS) – W tym modelu wybór walidatora do dodania nowego bloku zależy od ilości monet, które zablokował (stake). Im więcej monet, tym większa szansa na wybór. Jest to znacznie bardziej energooszczędne i skalowalne. Przykładem jest Ethereum, które w 2022 roku przeszło na ten mechanizm.
Najpopularniejsze projekty
Choć istnieją tysiące kryptowalut, dwa projekty dominują na rynku i w znacznym stopniu definiują jego kierunek.
Bitcoin (BTC): Jako pierwsza kryptowaluta, Bitcoin utrzymał swoją pozycję lidera pod względem kapitalizacji rynkowej. Jest postrzegany jako cyfrowe złoto i narzędzie do przechowywania wartości. Jego ograniczona podaż (21 milionów BTC) sprawia, że jest odporny na inflację.
Ethereum (ETH): Ethereum to druga co do wielkości kryptowaluta. Jego siła leży nie tylko w walucie ETH, ale przede wszystkim w możliwości tworzenia smart kontraktów i zdecentralizowanych aplikacji. To właśnie na nim zbudowano większość protokołów DeFi i kolekcje NFT, co czyni go filarem zdecentralizowanej ekonomii.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Nie ma dokładnej liczby, ponieważ nowe kryptowaluty i tokeny pojawiają się każdego dnia. Wiele popularnych serwisów, takich jak CoinMarketCap, śledzi ich tysiące, ale ich liczba przekracza 20 000. Warto jednak pamiętać, że większość z nich ma bardzo małą kapitalizację rynkową i może nie być opłacalna do inwestowania.
Wartość kryptowalut jest bardzo zmienna. Decyzja o tym, w co inwestować, zależy od Twojej tolerancji na ryzyko i celów inwestycyjnych. Zawsze należy przeprowadzić własną analizę (DYOR - Do Your Own Research) i zasięgnąć porady eksperta finansowego. Pamiętaj, że inwestowanie w kryptowaluty wiąże się z wysokim ryzykiem utraty kapitału.
Tak, w większości krajów handel kryptowalutami jest legalny, choć regulacje prawne różnią się w zależności od jurysdykcji. W niektórych państwach podlegają one opodatkowaniu. Zawsze sprawdzaj lokalne przepisy i regulacje dotyczące walut cyfrowych.
